Moždani udar (CVI-cerebrovaskularni inzult) u narodu poznat kao šlog, je oboljenje mozga nastalo zbog poremećaja cirkulacije u određenom delu mozga. Ovo se ispoljava kao žarišni (fokalni) neurološki ispad ili deficit. Poremećaj cirkulacije može nastati zbog začepljenja krvnog suda u moždanom tkivu ili rupture (pucanja), zida krvnog suda mozga ili moždanih ovojnica sa posledičnim krvavljenjem.
Na osnovu toga cerebrovaskularni inzulti su podeljeni na ishemniče i hemoragičke.
Ishemički CVI odnosno začepljenje krvnog suda, zauzima 80% moždanih udara. Mortalitet (smrtnost) se kreće oko 30%. Oko 30% pacijenata nakon šloga ostaje sa manjim ili većim trajnim invaliditetom, a oko 30% se oporavi u potpunosti.
Hemoragija odnosno pucanje zida krvnog suda se može dogoditi u tkivu mozga (parenhimu)-intracerebralni hematom ili u prostoru između paučinaste i meke moždanice-subarahnoidalna hemoragija.
Hemoragijski CVI je ređi, javlja se u 20-25% od ukupnog broja CVI. Mortalitet (smrtnost) je značajno veća u odnosu na ishemički CVI i kreće se do 60%.
Propadanje moždanog tkiva usled CV incidenta zavisi od veličine, odnosno prečnika zahvaćenog krvnog suda i posledičnog otoka (edema) okolnog parenhima.
Uzrok oboljenja je aterosklerotični proces zida krvnog suda, koji se razvija više godina ili decenija.
Ateroskleroza je posledica različitih hroničnih oboljenja i štetnih navika koje progresivno oštećuju zid krvnog suda. U unutrašnji sloj zida krvnog suda (intimu) dolazi do nagomilavanja lipida, ugljenih hidrata, a kasnije i do proliferacije vezivnog tkiva i taloženje kalcijuma koji sužavaju lumen, smanjuju elastičnost i glatkoću unutrašnjeg sloja zida. Zid ovakvog krvnog suda je podložan stvaranju trombotičnih masa sa poremećajem protoka u distalnim delovima krvnog suda ili aneurizmatičnih proširenja sa sklonošću ka pucanju (rupturi) krvnog suda.
Uzrok ateroskleroze je u prvom redu hipertenzija, hiperlipidemija i dijabet, kao i štetne navike (pušenje, alkoholizam, neadekvatna ishrana koja obiluje ugljenim hidratima i životinjskim mastima).
Simptomi moždanog udara mogu se razviti naglo ili postepeno. Najčešće posledice moždanog udara su slabost jedne polovine tela, smetnje govora, duple slike ili ispadi u vidnom polju, vrtoglavica, glavobolja, poremećaj stanja svesti.
Svi ovi simtomi zahtevaju hitno medicinsko zbrinjavanje.
